Քաղաքացիական և վարչական դատավարություններ

1-Քաղաքացիական դատավարություն

Ուսումնասիրել <<Քաղաքացիական դատավարություն>> թեմային առնչվող նյութերը, Քաղաքացիական և վարչական դատավարությունների օրենսգրքերը։

1. Իրավաբանական առումով, որ գերծերն համարվում՝ <<Քաղաքացիական գործեր>>
2. Ստեղծե՛ք քաղաքացիական դատարանին ներկայացման համար նախատեսված հայցադիմումի մի օրինակ։
3. Ներկայացրե՛ք գործի ըստ էության քննության կարգը։
4. Ի՞նչ սկզբունքներով է քաղաքացիական դատարանը կայացնում վճիռ։
5. Ինչպիսի՞ ճանապարհ է անցնում առաջին ատյանի դատարանի կայացրած վճռի բողոքարկումը։
6. Ներկայացրե՛ք երկու կողմի միջև առկա մի որևէ իրավական վեճ, որը իրավասու է լուծել քաղաքացիական դատարանը։
7. Ներկայացրե՛ք երկու կողմերի միջև առկա մի որևէ իրավական վեջ, որը իրավասու չէ լուծել քաղաքացիական դատարանը։

Հարց1. Քաղաքացիական դատավարության վերաբերյալ օրենսդրությունը սահմանում է քաղաքացիական, ընտանեկան, աշխատանքային և կոլտնտեսային իրավահարաբերություններից ծագող վեճերի վերաբերյալ գործերը, վարչաիրավական հարաբերություններից ծագող գործերը և հատուկ վարույթի գործերը:

Հարց3. Քաղաքացիական գործերի վարույթի կարգը Հայաստանի Հանրապետության բոլոր դատարաններում որոշվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով և «Դատաիրավական բարեփոխումների անցումային ժամանակաշրջանում վճռաբեկ դատարանի գործունեության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով: Սույն օրենսգրքի և վերոհիշյալ օրենքի միջև հակասությունների դեպքում գործում են վերջինիս նորմերը: Քաղաքացիական գործերի վարույթը տարվում է գործի քննության, առանձին դատավարական գործողությունների կատարման կամ դատարանի վճռի կատարման պահին գործող քաղաքացիական դատավարական օրենքների համաձայն:

Հարց 4. Քաղաքացիական գործերով վճիռն իրականացվում է միայն դատարանի միջոցով և օրենքի ու դատարանի առջև բոլոր քաղաքացիների հավասարության սկզբունքով` անկախ նրանց ծագումից, սոցիալական և գույքային դրությունից, ռասայական և ազգային պատկանելիությունից, սեռից, կրթությունից, լեզվից, կրոնի նկատմամբ վերաբերմունքից, զբաղմունքի տեսակից ու բնույթից, բնակության վայրից և այլ հանգամանքներից:

Հարց 5. Դատարանի վճիռը հրապարակելիս նիստը նախագահողը պարզաբանում է վճիռը բողոքարկելու կարգը:

Հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցած անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան:

Հարց 6. Օրինակ՝, երբ կողմերի ներկայացուցչական մարմիններն իրենց լիազորությունների իրականացման
ժամանակ վնաս պատճառեն մյուս կողմին կամ այլ անձանց, ովքեր
դիմեն վնաս պատճառողի դեմ` իրենց կրած վնասները հատուցելուն
պարտավորեցնելու պահանջով։

Հարց 7. Եթե գործը ենթակա չէ դատարանին, ապա դատարան դիմող անձը հայց հարուցելու իրավունք չունի, իսկ դատարանն իրավասու չէ խախտել այլ մարմինների իրավասությունը և լուծել նրանց վերապահված գործերը: Նման իրավակարգավորումը կոչված է բացառելու դատարանների իրավասությանը չհանձնված վեճերի քննությունը և լուծումը դատարանների կողմից:

<<Վարչական դատավարություն>>

1. Ովքե՞ր կարող համարվել վարչական գործերի կողմեր։
2. Ովքե՞ր կարող են դիմել վարչական դատարան։
3. Ի՞նչ կետեր պետք է ունենա վարչական դատարան ներկայացվող հայցադիմումը։
4. Ներկայացրե՛ք վարչական գործի քննության կարգը։
5. Ինչպիսի՞ տարբերություններ կան՝ քաղաքացիական և վարչական գործերի միջև։

հարց 1. հայցվորը և պատասխանողը.

հարց 2. Յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ Վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան:Վարչական դատարան կարող են դիմել նաև պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինները կամ պաշտոնատար անձինք` ընդդեմ վարչական մարմնի, եթե համարում են, որ այդ մարմնի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ խախտվել կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել պետության կամ համայնքի այն իրավունքները, որոնց պաշտպանության լիազորությունը դրված է իրենց վրա, եթե այդ վեճը ենթակա չէ լուծման վերադասության կարգով։ Նորմատիվ իրավական ակտերի իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալ գործերով վարչական դատարան կարող է դիմել նաև Մարդու իրավունքների պաշտպանը, ինչպես նաև Երևանի ավագանու խմբակցությունը` սույն օրենսգրքի 26-րդ գլխին համապատասխան։ Վարչական դատարան կարող են դիմել նաև դատավորները Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 96.3-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերում՝ դատավորների գնահատման հանձնաժողովի գնահատման արդյունքների վերաբերյալ որոշումները վիճարկելու վերաբերյալ գործերով:

հարց 3.   1) խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (այսուհետ՝ Սահմանադրություն), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները, ներառյալ, եթե`

ա. խոչընդոտներ են հարուցվել այդ իրավունքների և ազատությունների իրականացման համար,

բ. չեն ապահովվել անհրաժեշտ պայմաններ այդ իրավունքների իրականացման համար, սակայն դրանք պետք է ապահովվեին Սահմանադրության, միջազգային պայմանագրի, օրենքի կամ այլ իրավական ակտի ուժով.

2) նրա վրա ոչ իրավաչափորեն դրվել է որևէ պարտականություն.

3) նա վարչական կարգով ոչ իրավաչափորեն ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության։

Վարչական դատարան կարող են դիմել նաև վարչական մարմինները կամ պաշտոնատար անձինք`

1) ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձին վարչական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջով, եթե օրենքով նախատեսված է, որ վարչական պատասխանատվության կարող է ենթարկել միայն դատարանը.

2) ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց որոշակի իրավունքներից զրկելու կամ նրանց վրա որոշակի պարտականություններ դնելու պահանջով, եթե օրենքով դա վերապահված է դատարանին.

2.1) անբողոքարկելի վարչական ակտի հիման վրա ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձից հանրային իրավական դրամական պահանջներով նախատեսվող գումարի բռնագանձման պահանջով.

3) ընդդեմ մեկ այլ վարչական մարմնի` իրավասության վերաբերյալ վեճով, եթե այդ վեճը ենթակա չէ լուծման վերադասության կարգով.

4) ընդդեմ մեկ այլ վարչական մարմնի՝ սույն օրենսգրքի 29.2-րդ գլխով նախատեսված դեպքերում:

հարց 4.

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 28-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերի, դրանց հաշվառման գրանցամատյանների և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանների վարման կարգն ու պայմանները սահմանող օրինակելի կարգը` համաձայն հավելվածի:

2. Սահմանել, որ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված վարչական մարմինները սույն որոշմամբ հաստատված կարգի հիման վրա, հաշվի առնելով իրենց գործառույթների առանձնահատկությունները, մշակում և հաստատում են գերատեսչական ակտեր կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավական ակտեր` սահմանելով իրենց կողմից հարուցվող վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերի, դրանց հաշվառման գրանցամատյանների և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանների վարման կարգն ու պայմանները` այն հաշվով, որ այդ իրավական ակտերն ուժի մեջ մտնեն նշված օրենքն ուժի մեջ մտնելու օրվանից` 2005 թվականի հունվարի 1-ից:

Վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերը, դրանց հաշվառման գրանցամատյանները և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանները վարչական մարմնում պահպանվում են սույն որոշմամբ հաստատված կարգի համաձայն ու վարչական մարմնում սահմանված կանոններին համապատասխան և օրենքով սահմանված կարգով հանձնվում են արխիվ:

3. Սահմանել, որ վարչական մարմինները, որոնք հաստատել են վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերի, դրանց հաշվառման և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանների վարման կարգն ու պայմանները, պարտավոր են դրանք համապատասխանեցնել սույն որոշմամբ հաստատված կարգի պահանջներին` այն հաշվով, որպեսզի դրանք ուժի մեջ մտնեն 2005 թվականի հունվարի 1-ից:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից:

Քոլեջի երկրորդ կուրսի ուսանողների (Իրավունքի հիմունքներ) առարկայի մարտի 16-20-ի հանձնարարություններ

1-Քաղաքացիական դատավարություն

Ուսումնասիրել <<Քաղաքացիական դատավարություն>> թեմային առնչվող նյութերը, Քաղաքացիական և վարչական դատավարությունների օրենսգրքերը։

1. Իրավաբանական առումով, որ գերծերն համարվում՝ <<Քաղաքացիական գործեր>>
2. Ստեղծե՛ք քաղաքացիական դատարանին ներկայացման համար նախատեսված հայցադիմումի մի օրինակ։

1. Ներկայացրե՛ք գործի ըստ էության քննության կարգը։
2. Ի՞նչ սկզբունքներով է քաղաքացիական դատարանը կայացնում վճիռ։
3. Ինչպիսի՞ ճանապարհ է անցնում առաջին ատյանի դատարանի կայացրած վճռի բողոքարկումը։
4. Ներկայացրե՛ք երկու կողմի միջև առկա մի որևէ իրավական վեճ, որը իրավասու է լուծել քաղաքացիական դատարանը։
5. Ներկայացրե՛ք երկու կողմերի միջև առկա մի որևէ իրավական վեջ, որը իրավասու չէ լուծել քաղաքացիական դատարանը։

Հարց1. Քաղաքացիական դատավարության վերաբերյալ օրենսդրությունը սահմանում է քաղաքացիական, ընտանեկան, աշխատանքային և կոլտնտեսային իրավահարաբերություններից ծագող վեճերի վերաբերյալ գործերը, վարչաիրավական հարաբերություններից ծագող գործերը և հատուկ վարույթի գործերը:

Հարց3. Քաղաքացիական գործերի վարույթի կարգը Հայաստանի Հանրապետության բոլոր դատարաններում որոշվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով և «Դատաիրավական բարեփոխումների անցումային ժամանակաշրջանում վճռաբեկ դատարանի գործունեության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով: Սույն օրենսգրքի և վերոհիշյալ օրենքի միջև հակասությունների դեպքում գործում են վերջինիս նորմերը: Քաղաքացիական գործերի վարույթը տարվում է գործի քննության, առանձին դատավարական գործողությունների կատարման կամ դատարանի վճռի կատարման պահին գործող քաղաքացիական դատավարական օրենքների համաձայն:

Հարց 4. Քաղաքացիական գործերով վճիռն իրականացվում է միայն դատարանի միջոցով և օրենքի ու դատարանի առջև բոլոր քաղաքացիների հավասարության սկզբունքով` անկախ նրանց ծագումից, սոցիալական և գույքային դրությունից, ռասայական և ազգային պատկանելիությունից, սեռից, կրթությունից, լեզվից, կրոնի նկատմամբ վերաբերմունքից, զբաղմունքի տեսակից ու բնույթից, բնակության վայրից և այլ հանգամանքներից:

Հարց 5. Դատարանի վճիռը հրապարակելիս նիստը նախագահողը պարզաբանում է վճիռը բողոքարկելու կարգը:

Հրապարակվելուց անմիջապես հետո վճռի օրինակը հանձնվում է գործին մասնակցած անձանց: Գործի մասնակիցներից որևէ մեկի ներկայացած չլինելու դեպքում վճռի օրինակը հրապարակման կամ հաջորդ օրը պատվիրված նամակով ուղարկվում է նրան:

Հարց 6. Օրինակ՝, երբ կողմերի ներկայացուցչական մարմիններն իրենց լիազորությունների իրականացման
ժամանակ վնաս պատճառեն մյուս կողմին կամ այլ անձանց, ովքեր
դիմեն վնաս պատճառողի դեմ` իրենց կրած վնասները հատուցելուն
պարտավորեցնելու պահանջով։

Հարց 7. Եթե գործը ենթակա չէ դատարանին, ապա դատարան դիմող անձը հայց հարուցելու իրավունք չունի, իսկ դատարանն իրավասու չէ խախտել այլ մարմինների իրավասությունը և լուծել նրանց վերապահված գործերը: Նման իրավակարգավորումը կոչված է բացառելու դատարանների իրավասությանը չհանձնված վեճերի քննությունը և լուծումը դատարանների կողմից:

<<Վարչական դատավարություն>>

1. Ովքե՞ր կարող համարվել վարչական գործերի կողմեր։
2. Ովքե՞ր կարող են դիմել վարչական դատարան։
3. Ի՞նչ կետեր պետք է ունենա վարչական դատարան ներկայացվող հայցադիմումը։
4. Ներկայացրե՛ք վարչական գործի քննության կարգը։
5. Ինչպիսի՞ տարբերություններ կան՝ քաղաքացիական և վարչական գործերի միջև։

հարց 1. հայցվորը և պատասխանողը.

հարց 2. Յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ Վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան:Վարչական դատարան կարող են դիմել նաև պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինները կամ պաշտոնատար անձինք` ընդդեմ վարչական մարմնի, եթե համարում են, որ այդ մարմնի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ խախտվել կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել պետության կամ համայնքի այն իրավունքները, որոնց պաշտպանության լիազորությունը դրված է իրենց վրա, եթե այդ վեճը ենթակա չէ լուծման վերադասության կարգով։ Նորմատիվ իրավական ակտերի իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալ գործերով վարչական դատարան կարող է դիմել նաև Մարդու իրավունքների պաշտպանը, ինչպես նաև Երևանի ավագանու խմբակցությունը` սույն օրենսգրքի 26-րդ գլխին համապատասխան։ Վարչական դատարան կարող են դիմել նաև դատավորները Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 96.3-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերում՝ դատավորների գնահատման հանձնաժողովի գնահատման արդյունքների վերաբերյալ որոշումները վիճարկելու վերաբերյալ գործերով:

հարց 3.   1) խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (այսուհետ՝ Սահմանադրություն), միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով կամ այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները, ներառյալ, եթե`

ա. խոչընդոտներ են հարուցվել այդ իրավունքների և ազատությունների իրականացման համար,

բ. չեն ապահովվել անհրաժեշտ պայմաններ այդ իրավունքների իրականացման համար, սակայն դրանք պետք է ապահովվեին Սահմանադրության, միջազգային պայմանագրի, օրենքի կամ այլ իրավական ակտի ուժով.

2) նրա վրա ոչ իրավաչափորեն դրվել է որևէ պարտականություն.

3) նա վարչական կարգով ոչ իրավաչափորեն ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության։

Վարչական դատարան կարող են դիմել նաև վարչական մարմինները կամ պաշտոնատար անձինք`

1) ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձին վարչական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջով, եթե օրենքով նախատեսված է, որ վարչական պատասխանատվության կարող է ենթարկել միայն դատարանը.

2) ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց որոշակի իրավունքներից զրկելու կամ նրանց վրա որոշակի պարտականություններ դնելու պահանջով, եթե օրենքով դա վերապահված է դատարանին.

2.1) անբողոքարկելի վարչական ակտի հիման վրա ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձից հանրային իրավական դրամական պահանջներով նախատեսվող գումարի բռնագանձման պահանջով.

3) ընդդեմ մեկ այլ վարչական մարմնի` իրավասության վերաբերյալ վեճով, եթե այդ վեճը ենթակա չէ լուծման վերադասության կարգով.

4) ընդդեմ մեկ այլ վարչական մարմնի՝ սույն օրենսգրքի 29.2-րդ գլխով նախատեսված դեպքերում:

հարց 4.

«Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 28-րդ հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը որոշում է.

1. Հաստատել վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերի, դրանց հաշվառման գրանցամատյանների և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանների վարման կարգն ու պայմանները սահմանող օրինակելի կարգը` համաձայն հավելվածի:

2. Սահմանել, որ «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 3-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված վարչական մարմինները սույն որոշմամբ հաստատված կարգի հիման վրա, հաշվի առնելով իրենց գործառույթների առանձնահատկությունները, մշակում և հաստատում են գերատեսչական ակտեր կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավական ակտեր` սահմանելով իրենց կողմից հարուցվող վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերի, դրանց հաշվառման գրանցամատյանների և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանների վարման կարգն ու պայմանները` այն հաշվով, որ այդ իրավական ակտերն ուժի մեջ մտնեն նշված օրենքն ուժի մեջ մտնելու օրվանից` 2005 թվականի հունվարի 1-ից:

Վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերը, դրանց հաշվառման գրանցամատյանները և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանները վարչական մարմնում պահպանվում են սույն որոշմամբ հաստատված կարգի համաձայն ու վարչական մարմնում սահմանված կանոններին համապատասխան և օրենքով սահմանված կարգով հանձնվում են արխիվ:

3. Սահմանել, որ վարչական մարմինները, որոնք հաստատել են վարչական վարույթի վերաբերյալ գործերի, դրանց հաշվառման և վարչական ակտերի հաշվառման գրանցամատյանների վարման կարգն ու պայմանները, պարտավոր են դրանք համապատասխանեցնել սույն որոշմամբ հաստատված կարգի պահանջներին` այն հաշվով, որպեսզի դրանք ուժի մեջ մտնեն 2005 թվականի հունվարի 1-ից:

4. Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից: